Polska była świadkiem oraz ofiarą okrutnych wydarzeń z czasów drugiej wojny światowej. Podejmując nierówną walkę z niemieckim najeźdźcą szukała wszelkich sposobów odzyskania wolności. Jednym z tych sposobów było tragiczne w skutkach Powstanie Warszawskie. Poległych w tym zrywie o wolność warszawiacy postanowili upamiętnić w postaci pomnika przedstawiającego grecką boginię Nike, utożsamianą ze zwycięstwem.
Pomnik Bohaterów Warszawy
Chociaż pomnik znany jest głownie pod nazwą greckiej bogini Nike, oficjalna nazwa monumentu to Pomnik Bohaterów Warszawy 1939-1935. Pomnik upamiętnia poległych w Powstaniu Warszawskim, a także wszystkie ofiary niemieckiego terroru w stolicy, i jest świadectwem silnej potrzeby warszawiaków do utrwalenia bohaterskiego, chociaż tragicznego w skutkach, zrywu ku wolności w walce z niemieckim okupantem.
10 tonowy pomnik przedstawia pół leżącą boginię Nike, która wraz z uniesioną lewą ręką oraz trzymanym w prawej dłoni mieczem wznosi się ku niebu. Pomnik ma 21 metrów wysokości, i został wykonany w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych. Nike, chociaż przedstawiona jest jako dojrzała kobieta, ma twarz dziewczynki, gdyż rysów użyczyła rzeźbie córka autora.
Trudne początki powstawania pomnika
Idea postawienia pomnika pojawiła się 11 lat po zakończeniu wojny, kiedy to w 1956 r. Stołeczna Rada Narodowa podjęła decyzję o jego budowie. Wcześniej, ze względu na trudne czasy powojenne, nie było możliwości odbudowy pomnika, chociażby ze względu na skupienie się warszawiaków na odbudowie zniszczonego wojną miasta. Silna potrzeba upamiętnienia Powstania i ofiar niemieckich zbrodni zaowocowała ogłoszeniem konkursu już w 1957 r. Zorganizowany ze społecznych składek przez Stołeczny Komitet Budowy konkurs, pomimo przesłania licznych propozycji i pomysłów nie przyniósł rozstrzygnięcia. Dwa lata później ogłoszono drugi konkurs skierowany do laureatów i wyróżnionych autorów, który wygrał rzeźbiarz Marian Konieczny.
Projekt w trakcie budowy przechodził jednak liczne poprawki i zmiany, których powodem było przede wszystkim działanie władz komunistycznych. Od samego początku władze szukały możliwości jak najmniejszego zaakcentowania w ramach pomnika elementów związanych z Powstaniem Warszawskim. Z projektu usunięto niektóre elementy, które kojarzyły się z barykadami i powstaniem. Pierwotny projekt pomnika zakładał również, że Nike jest naga.
Dwie lokalizacje pomnika
Aktualnie pomnik znajduje się w innym miejscu niż pierwotnie, chociaż przypadek warszawskiej Nike nie jest odosobniony bowiem podobną historię ma Pomnik Lotnika (chociaż w przeciwieństwie do warszawskiej Nike pierwotny Pomnik Lotnika został zniszczony). Pomnik Bohaterów Warszawy postawiony został 30 lipca 1964 r. na Placu Teatralnym, przed Teatrem Wielkim. Jednakże w związku z decyzją władz o odbudowie Pałacu jabłonowskiego, pomnik Bohaterów Warszawy musiał zostać przesunięty. Pod koniec 1995 r. pomnik został usunięty i schowany aż do końcówki 1997 r., kiedy to został przeniesiony w rejon Trasy W-Z, na placyk przy Nowym Przejeździe. Nike stanęła na nowym, dużo wyższym, smuklejszym cokole na tyłach nowego ratusza, gdzie można ją oglądać z okien tramwajów jeżdżących trasą WZ.
Źródła:
1. http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/3059,warszawa-warszawska-nike.html
2. http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/3059,warszawa-warszawska-nike.html
3. https://kolekcje.muzeumwarszawy.pl/pl/interpretacje/krotka-historia-warszawskiej-nike-i-nieznane-zdjecia-edwarda-hartwiga
4. https://culture.pl/pl/dzielo/marian-konieczny-pomnik-bohaterom-warszawy-1939-1945-warszawska-nike